Schoonhoven
Zoals u ziet staan we hier voor de stadwallen van Schoonhoven en de enig overgebleven stadspoort. Aan de rechterzijde bevindt zich het Oranjebastion waarop in de 19e eeuw de algemene begraafplaats is aangelegd. Deze wallen en dat bastion zijn op hun oorspronkelijke hoogte gehandhaafd, omdat ze bij de opheffing van de Oude Hollandse Waterlinie en dus ook van de vestingfunctie van de stad  in 1816, als waterkering mochten blijven functioneren. De wallen aan de landzijde moesten worden geslecht, dat wil zeggen dat de borstwering moet worden afgegraven, zodat een mogelijke vijand die de stad zou bezetten, deze niet als vesting zou kunnen gebruiken.

De stad was tot aan de 80-er jaren van de 16e eeuw een volledig ommuurde stad. Die muur werd echter in het begin van de Opstand tegen de Spanjaarden in puin geschoten en daarop ingenomen door de Spaanse veldheer Hierges. Nadat de stad weer was bevrijd, werden aan de oost- en zuidkant van de stad wallen en bastions aangelegd. Sluitstuk was de bouw van de Veerpoort in 1601. Die half afgemaakte verdedigingsstructuur bleef gehandhaafd tot aan het Rampjaar.

Het Rampjaar 1672
Op 13 juni 1672 viel de beslissing dat de Staatse troepen  (door de Staten-Generaal betaalde huurlingen) zich terugtrokken achter een waterlinie aan de oostkant van Holland. Graaf de Louvignies, bevelhebber van een Spaanse eenheid (nu onze bondgenoot) , verscheen op 18 juni met ruiters en infanterie voor de stad en bracht die zo snel mogelijk in staat van verdediging. Ondanks tegenstand van de boerenbevolking wisten zijn militairen enige gaten in de dijk in Willige Langerak te maken, zodat de Lopikerwaard onder water gezet kon worden. Ten westen van de stad werd een kade aangelegd tussen de Hemstoep en de Koeneschans. Nu kon ook een smalle driehoek ten westen van de stad onder water gezet worden door het maken van een gat in de dijk aan de westzijde van de stad. De stad was nu geheel door een watervlakte omgeven.

Een belangrijk gevolg van het Rampjaar was dat de omwalling en bastionnering van de stad aan de noord en westzijde in 1673 werd voltooid.

Nieuwpoort
Aan de overkant van de Lek ligt de vesting Nieuwpoort, die ook onder het commandoschap van De Louvignies kwam te staan. In juni (de juiste datum is niet bekend) werd de Lekdijk bij Langerak doorgestoken op order van graaf Johan Maurits van Nassau en baron Frederik Hendrik van den Boetzelaer, heer van Langerak uit naam van de Louvignies en liep een gedeelte van de Alblasserwaard onder water.
Beide steden moesten ervoor zorgen dat de Fransen niet over de rivier of de dijken op konden trekken. Om de rivier ondoordringbaar te maken, liet de Louvignies bij Langerak 400 bomen in de Lek heien. De verdediging van de Lekdijk vormde nog een zwakke schakel, want Nieuwpoort had toen nog haar middeleeuwse vorm. Op voorspraak van stadhouder Willem III werd daarom op 15 juni 1673 besloten het stadje van wallen en bastions te voorzien die nog steeds aanwezig zijn.

Leen Ouweneel

De Twin Cities Schoonhoven en Nieuwpoort maken onderdeel uit van de Waterlinie Audiotour van boerenzoon Adriaan Claasz (startpunt Ameide – klik hier voor audiotour), klik hier voor het luisterverhaal over Nieuwpoort en hier voor het luisterverhaal over Schoonhoven